Η Επιτροπή παρείχε χθες κατευθύνσεις πολιτικής στα κράτη μέλη στο πλαίσιο της εαρινής δέσμης μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2024 για την οικοδόμηση μιας εύρωστης οικονομίας που θα μπορεί να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις του μέλλοντος και θα διασφαλίζει την ανταγωνιστικότητα, την ανθεκτικότητα και τη μακροπρόθεσμη ευημερία για όλους και όλες, διατηρώντας παράλληλα υγιή δημόσια οικονομικά απέναντι σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις.
Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να λάβει περαιτέρω μέτρα για να ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητά της, την ευημερία της και τον ηγετικό της ρόλο στην παγκόσμια σκηνή, καθώς και να ισχυροποιήσει την ανοικτή στρατηγική αυτονομία της. Μολονότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαθέτουν ισχυρά πλεονεκτήματα για να αξιοποιήσουν, η ΕΕ θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει διαρθρωτικές προκλήσεις που παρεμποδίζουν την ανταγωνιστικότητά της, διασφαλίζοντας την ενίσχυση της αύξησης της παραγωγικότητας και των επενδύσεων και βρίσκοντας λύσεις στο πρόβλημα των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων.
Αυτό απαιτεί ολοκληρωμένη προσέγγιση σε όλους τους τομείς πολιτικής: μακροοικονομική σταθερότητα, προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, παραγωγικότητα και δικαιοσύνη. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο παρέχει αυτόν τον συντονισμό πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής του NextGenerationEU, με επίκεντρο τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) και τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής. Ο κύκλος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου παρέχει επίσης επικαιροποιημένες εκθέσεις σχετικά με την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και καταγράφει τις επενδυτικές προτεραιότητες για την επικείμενη ενδιάμεση επανεξέταση της πολιτικής συνοχής.
Ανθεκτικότητα απέναντι σε προκλήσεις
Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη στήριξη ισχυρών και συντονισμένων απαντήσεων οικονομικής πολιτικής κατά την τελευταία πενταετία, καθώς η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σειρά έκτακτων προκλήσεων. Η ΕΕ έχει επιδείξει υψηλό βαθμό οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας έναντι σημαντικών κλυδωνισμών, συμπεριλαμβανομένων της πανδημίας COVID-19, του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και των σχετικών αυξήσεων των τιμών της ενέργειας και της ανόδου του πληθωρισμού. Όσον αφορά το μέλλον, σύμφωνα με τις εαρινές οικονομικές προβλέψεις 2024 προβλέπεται αύξηση του ΑΕΠ το 2024 κατά 1,0 % στην ΕΕ και κατά 0,8 % στη ζώνη του ευρώ, χάρη στην ισχυρή αγορά εργασίας και τη δυναμική ιδιωτική κατανάλωση. Το 2025, η αύξηση του ΑΕΠ προβλέπεται να επιταχυνθεί περαιτέρω σε 1,6 % στην ΕΕ και σε 1,4 % στη ζώνη του ευρώ. Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει από 6,4 % το 2023 σε 2,2 % το 2025.
Στοχευμένες συστάσεις προς τα κράτη μέλη
Στις εκθέσεις ανά χώρα του 2024 αναλύονται οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, καθώς και οι εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης σε κάθε κράτος μέλος και γίνεται απολογισμός της εφαρμογής των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής. Στις εκθέσεις προσδιορίζονται επίσης οι βασικές προκλήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανταγωνιστικότητα, και καταγράφονται οι μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις προτεραιότητας. Με βάση την ανάλυση αυτή, η Επιτροπή προτείνει ειδικές ανά χώρα συστάσεις για την παροχή κατευθύνσεων στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των βασικών προκλήσεων που καλύπτονται μόνο εν μέρει ή δεν καλύπτονται στα ΣΑΑ των κρατών μελών.
Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις διαχωρίζονται σε :
- σύσταση σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική, συμπεριλαμβανομένων δημοσιονομικών-διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, κατά περίπτωση·
- σύσταση για τη συνέχιση ή την επιτάχυνση της εφαρμογής των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής και
- κατά περίπτωση, περαιτέρω συστάσεις σχετικά με εκκρεμείς και/ή νεοεμφανιζόμενες διαρθρωτικές προκλήσεις, με έμφαση στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
Αποτελεσματική υλοποίηση του NextGenerationEU και της πολιτικής συνοχής: καθοριστικοί παράγοντες για μια ανταγωνιστική οικονομία της ΕΕ
Όπως αποτυπώνεται στις φετινές εκθέσεις ανά χώρα, το NextGenerationEU και άλλα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ έχουν στηρίξει την ανάκαμψη της ΕΕ προς ένα πιο πράσινο, πιο ψηφιακό, δικαιότερο και ανθεκτικότερο μέλλον μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας, της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, της μακροοικονομικής σταθερότητας και της εδαφικής και κοινωνικής συνοχής.
Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει εκταμιεύσει πάνω από 240 δισ. EUR στα κράτη μέλη σε επιχορηγήσεις και δάνεια του ΜΑΑ για την επιτυχή υλοποίηση βασικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Επίσης, από την έναρξη της πανδημίας COVID-19 έχουν εκταμιευθεί πάνω από 252 δισ. EUR στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής.
Τα περισσότερα κράτη μέλη εξακολουθούν να σημειώνουν ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την υλοποίηση των οικείων ΣΑΑ και προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να αντιμετωπίσουν επειγόντως τις αναδυόμενες καθυστερήσεις και τις διαρθρωτικές προκλήσεις, ώστε να διασφαλίσουν την έγκαιρη υλοποίηση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στο οικείο ΣΑΑ. Αυτός ο κύκλος Εξαμήνου θα παράσχει επίσης κατευθύνσεις ενόψει της επικείμενης ενδιάμεσης επανεξέτασης των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής.
Κατευθύνσεις πολιτικής για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας
Με την εαρινή δέσμη καλούνται τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της παραγωγικότητας. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη καλούνται στις ειδικές ανά χώρα εκθέσεις:
- να διασφαλίσουν ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που θα στηρίζει την ανταγωνιστικότητα, αξιοποιώντας πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία αγορά, ιδίως για τις ΜΜΕ·
- να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και να στηρίξουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων, με υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και κατάρτιση με βάση εκσυγχρονισμένα προγράμματα σπουδών, δεδομένου ότι η αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της ευημερίας της ΕΕ·
- να διευκολύνουν την πρόσβαση στη χρηματοδότηση μέσω της βελτίωσης της κατανομής των αποταμιεύσεων και της χρηματοδότησης κεφαλαίων, καθώς και της διευκόλυνσης της κεφαλαιαγοράς και εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης, ιδίως για τις ΜΜΕ· να εφαρμόσουν φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις για την οικοδόμηση ολοκληρωμένων οικοσυστημάτων έρευνας και καινοτομίας, με έμφαση, για παράδειγμα, στη συνεργασία επιστήμης-επιχειρήσεων και στη μεταφορά γνώσεων και
- να επιταχύνουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση,αυξάνοντας την αυτονομία, την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας μηδενικών καθαρών εκπομπών της ΕΕ, βρίσκοντας λύση στις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων, ενισχύοντας τις δημόσιες επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές και δεξιότητες και αντιμετωπίζοντας τους κανονιστικούς φραγμούς στην ψηφιοποίηση.
Ενίσχυση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας:
Η πανδημία COVID-19, η αύξηση των τιμών της ενέργειας και η απαιτούμενη πολιτική αντίδραση έχουν συμβάλει στη σημαντική αύξηση του δημόσιου χρέους σε αρκετά κράτη μέλη τα τελευταία χρόνια. Οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να θέσουν το χρέος σε καθοδική πορεία ή να το διατηρήσουν σε συνετά επίπεδα, προστατεύοντας παράλληλα τις επενδύσεις.
Το νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης καθιστά το 2024 έτος μετάβασης για τον συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής στην ΕΕ. Οι κατευθύνσεις και οι αποφάσεις δημοσιονομικής πολιτικής βάσει του νέου πλαισίου που περιλαμβάνεται στην εαρινή δέσμη αποσκοπούν στην ενίσχυση της βιωσιμότητας του χρέους των κρατών μελών και στην προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα κράτη μέλη θα καταρτίσουν μεσοπρόθεσμα σχέδια που θα καθορίζουν την πορεία των δαπανών τους και τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις προτεραιότητάς τους. Οι συστάσεις που περιλαμβάνονται στην εαρινή δέσμη παρέχουν ισχυρή στήριξη για τις μεταρρυθμιστικές και επενδυτικές δεσμεύσεις που πρέπει να καθορίσουν τα κράτη μέλη στα εν λόγω σχέδια.
Οι ειδικές ανά χώρα εκθέσεις προβλέπουν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ακολουθούν συνετές δημοσιονομικές πολιτικές διασφαλίζοντας ότι η αύξηση των καθαρών δαπανών το 2025 και μετέπειτα συνάδει με τις απαιτήσεις δημοσιονομικής προσαρμογής βάσει του νέου πλαισίου διακυβέρνησης.
Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι τα κράτη μέλη με δημόσιο χρέος άνω του 60 % του ΑΕΠ ή έλλειμμα άνω του 3 % του ΑΕΠ θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η αύξηση των καθαρών δαπανών περιορίζεται σε ρυθμό που θέτει τον δείκτη δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ σε ευλογοφανή καθοδική πορεία μεσοπρόθεσμα, μειώνοντας παράλληλα το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης κάτω από το 3 % του ΑΕΠ και διατηρώντας το κάτω από αυτή την τιμή αναφοράς μεσοπρόθεσμα.
Δημοσιονομική εποπτεία
Η Επιτροπή συνέταξε έκθεση δυνάμει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ) για 12 κράτη μέλη προκειμένου να αξιολογήσει τη συμμόρφωσή τους με το κριτήριο του ελλείμματος της Συνθήκης: Βέλγιο, Τσεχία, Εσθονία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβενία, Σλοβακία και Φινλανδία. Στην αξιολόγηση αυτή, η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τους σχετικούς παράγοντες που προέβαλαν τα κράτη μέλη σε περίπτωση που ο δείκτης δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ τους είναι χαμηλότερος από το 60 % του ΑΕΠ ή το έλλειμμά τους εκτιμάται ότι είναι «κοντά» στην τιμή αναφοράς του 3 % και «προσωρινό».
Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης που περιέχεται στην έκθεση, η κίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος με βάση το έλλειμμα είναι δικαιολογημένη για επτά κράτη μέλη: Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία και Σλοβακία.
Η έκθεση δυνάμει του άρθρου 126 παράγραφος 3 είναι μόνο το πρώτο βήμα για την κίνηση των διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος. Με βάση την αξιολόγηση αυτή, και αφού λάβει υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος με βάση το έλλειμμα για τα εν λόγω κράτη μέλη τον Ιούλιο του 2024. Στο πλαίσιο της φθινοπωρινής δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, για να εξασφαλιστεί η συνοχή με την πορεία προσαρμογής που ορίζεται στα μεσοπρόθεσμα σχέδια, η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο συστάσεις για να δοθεί τέλος στην κατάσταση υπερβολικού ελλείμματος.
Το 2020, το Συμβούλιο αποφάσισε ότι η Ρουμανία είχε υπερβολικό έλλειμμα, με βάση τα στοιχεία του 2019. Σύμφωνα με την αξιολόγηση της Επιτροπής, η Ρουμανία δεν έχει λάβει αποτελεσματικά μέτρα για να διορθώσει την κατάσταση αυτή και να θέσει τέλος στην οικεία κατάσταση υπερβολικού ελλείμματος.
Αξιολόγηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών
Η Επιτροπή αξιολόγησε ότι υπάρχουν μακροοικονομικές ανισορροπίες στα 12 κράτη μέλη που επελέγησαν ως αντικείμενα εμπεριστατωμένων επισκοπήσεων στην έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης για το 2024. Συνολικά, μετά τους μεγάλους κλυδωνισμούς που σημειώθηκαν το 2022 στους όρους εμπορίου, οι μακροοικονομικές ανισορροπίες έτειναν να αμβλυνθούν στα περισσότερα κράτη μέλη.
- Η Γαλλία, η Ισπανία, και η Πορτογαλία δεν αντιμετωπίζουν πλέον ανισορροπίες διότι οι ευπάθειες έχουν συνολικά μειωθεί. Οι κίνδυνοι δημοσιονομικής βιωσιμότητας θα εξεταστούν στο πλαίσιο των μεταρρυθμισμένων δημοσιονομικών κανόνων.
- Διαπιστώνεται ότι, επί του παρόντος, η Ελλάδα και η Ιταλία αντιμετωπίζουν ανισορροπίες μετά την ύπαρξη υπερβολικών ανισορροπιών έως το περασμένο έτος, δεδομένου ότι οι ευπάθειες έχουν μειωθεί, αλλά εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας. Οι κίνδυνοι δημοσιονομικής βιωσιμότητας θα εξεταστούν στο πλαίσιο των μεταρρυθμισμένων δημοσιονομικών κανόνων.
- Διαπιστώνεται ότι, επί του παρόντος, η Σλοβακία αντιμετωπίζει ανισορροπίες. Οι ευπάθειες που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα κόστους, το εξωτερικό ισοζύγιο, τη στεγαστική αγορά και το χρέος των νοικοκυριών εξακολουθούν να υφίστανται και δεν έχουν ληφθεί μέτρα πολιτικής.
- Διαπιστώνεται ότι, επί του παρόντος, η Ρουμανία αντιμετωπίζει υπερβολικές ανισορροπίες μετά την εμφάνιση ανισορροπιών έως το περασμένο έτος, διότι εξακολουθούν να υπάρχουν ευπάθειες που σχετίζονται με τους εξωτερικούς λογαριασμούς, οι οποίες συνδέονται κυρίως με μεγάλα και αυξανόμενα δημόσια ελλείμματα, ενώ οι σημαντικές πιέσεις στις τιμές και το κόστος έχουν αυξηθεί και τα μέτρα πολιτικής ήταν υποτονικά.
- Η Γερμανία, η Κύπρος, η Ουγγαρία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανισορροπίες.
Εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας
Η εποπτεία μετά το πρόγραμμα αξιολογεί την οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση των κρατών μελών που έχουν επωφεληθεί από προγράμματα χρηματοδοτικής συνδρομής, εστιάζοντας στην ικανότητά τους για αποπληρωμή. Οι εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας για την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Κύπρο και την Πορτογαλία καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι και τα πέντε κράτη μέλη διατηρούν την ικανότητα αποπληρωμής του χρέους τους.
Αξιολόγηση των προκλήσεων της κοινωνικής σύγκλισης
Σε αυτόν τον κύκλο του Εξαμήνου, η Επιτροπή διενήργησε για πρώτη φορά ανάλυση σε δύο στάδια των προκλήσεων όσον αφορά την απασχόληση, τις δεξιότητες και τις κοινωνικές προκλήσεις σε κάθε κράτος μέλος, με βάση τον αναθεωρημένο κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων και τις αρχές ενός πλαισίου κοινωνικής σύγκλισης. Η ανάλυση πρώτου σταδίου περιλαμβάνεται στην Κοινή έκθεση για την απασχόληση (ΚΕΑ) του 2024,, ενώ τον Μάιο του 2024 οι υπηρεσίες της Επιτροπής δημοσίευσαν λεπτομερέστερη ανάλυση δεύτερου σταδίου για επτά κράτη μέλη (Βουλγαρία, Εσθονία, Ισπανία, Ιταλία, Λιθουανία, Ουγγαρία και Ρουμανία).
Κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση
Η Επιτροπή προτείνει κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών το 2024. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θέτουν κοινές προτεραιότητες για τις εθνικές κοινωνικές πολιτικές και πολιτικές απασχόλησης, ώστε να καταστούν πιο δίκαιες και πιο συμπεριληπτικές.
Οι κατευθυντήριες γραμμές του 2023 επικαιροποιούνται ώστε να καλύπτουν δράσεις για την αντιμετώπιση των ελλείψεων δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού και τη βελτίωση των βασικών και ψηφιακών δεξιοτήτων. Περιλαμβάνονται επίσης οι νέες τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη και η αλγοριθμική διαχείριση, καθώς και ο αντίκτυπός τους στον κόσμο της εργασίας. Επιπλέον, οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρονται σε πρόσφατες πρωτοβουλίες πολιτικής, σε τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, όπως η εργασία σε πλατφόρμες, η κοινωνική οικονομία και η οικονομικά προσιτή στέγαση.
Τέλος, η Επιτροπή υπογραμμίζει τη σημασία της παρακολούθησης της προόδου προς την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της ΕΕ για το 2030, και της συμβολής στους εθνικούς στόχους στους τομείς της απασχόλησης, των δεξιοτήτων και της μείωσης της φτώχειας.
Επόμενα βήματα
Η Επιτροπή καλεί την Ευρωομάδα και το Συμβούλιο να εξετάσουν τη δέσμη μέτρων και να εγκρίνουν τις κατευθύνσεις που προτείνονται σήμερα. Προσβλέπει στην έναρξη εποικοδομητικού διαλόγου με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το περιεχόμενο της εν λόγω δέσμης μέτρων, καθώς και για κάθε επόμενο στάδιο στον κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
