Μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το
φαινόμενο του brain drain (διαρροή εγκεφάλων) έγινε ιδιαίτερα
έντονο, απασχολώντας τους αρμόδιους φορείς, όχι όμως και το
δημόσιο διάλογο, τουλάχιστον στο βαθμό και με την ένταση που θα
έπρεπε .
Γιατί ξενιτεύτηκαν οι νέοι μας, κυρίως επιστήμονες, και δεν επιστρέφουν
πίσω; Δεν μπορούσε η οικογένεια να κρατήσει και να υποστηρίξει τα
νέα μέλη της;
Γιατί κατέφυγαν σε ξένη χώρα μακριά από το καταφύγιο της πατρίδας και της
οικογένειας τους;
Υπολογίζεται ότι περίπου μισό εκατομμύριο, Έλληνες, υψηλού μορφωτικού
επιπέδου, 25-44 ετών, μετανάστευσαν το διάστημα 2008-2017 (στοιχεία της
Τράπεζας της Ελλάδος). Από αυτούς οι μισοί ήταν μεταξύ 25-39 ετών,
ποσοστό άνω του 90% ήταν πτυχιούχοι και μία στους τρεις ήταν
γυναίκα», έγραφε η Μαρία Αθανασίου στο περιοδικό «Κ» της Καθημερινής
τον Ιανουάριο του 2020.
Ας δούμε την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας. Η ανεργία των νέων
ηλικίας 25 έως 39 ετών, οποιουδήποτε εκπαιδευτικού επιπέδου, είναι 18,8%,
αναδεικνύοντας τη χώρα μας σε πρωταθλήτρια Ευρώπης στην ανεργία των
νέων.
Η απειλή του brain drain συνεχίζει να ρίχνει βαριά την σκιά της πάνω από
την ελληνική πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που ως φαίνεται δεν έχει
καταφέρει ακόμη να αφήσει πίσω κάποια από τα «δεινά» του πρόσφατου
παρελθόντος της κρίσης και των μνημονίων.Αλλά και την αμηχανία σε
κοινωνικό και οικογενειακό επίπεδο.
Τα στοιχεία
Τα στοιχεία είναι καταλυτικά και δείχνουν τις προοπτικές:
Οι καθαρές εκροές Ελλήνων πτυχιούχων την περίοδο 2008-17
κυμαίνονται από 91.250 έως 123.289 ανάλογα με τις εκτιμήσεις όσον
αφορά το μερίδιο των πτυχιούχων στις συνολικές εκροές και εισροές. Αυτό
σημαίνει ότι ένα ποσοστό της τάξης του 5,9% έως 8% των Ελλήνων
πτυχιούχων αποχώρησε από τη χώρα την περίοδο 2008-2017 και
παραμένει στο εξωτερικό
Όπως προκύπτει μέσα από τα ευρήματα και νεότερης έρευνας «Τι
Πιστεύουν Οι Έλληνες» που έδωσε στη δημοσιότητα προ ημερών
η διαΝΕΟσις για το έτος 2022:
«Το 57,9% των Ελλήνων (και το 77,1% των νέων ηλικίας 17-24 και το 71,9%
των 25-39) δηλώνουν ότι “θα μετανάστευαν στο εξωτερικό αν έβρισκαν
δουλειά με καλύτερες αποδοχές και καλύτερες συνθήκες”. Το 38,1% του
γενικού πληθυσμού, μάλιστα, επιλέγει την απάντηση “σίγουρα ναι”», όπως
διαβάζουμε στην εν λόγω έρευνα.
Το πρόβλημα έχει δύο σκέλη:
Το είδος των θέσεων που απαιτεί η οικονομία μας και το είδος των
πτυχιούχων των ελληνικών Πανεπιστημίων, που δεν έχει φύγει στο εξωτερικό.
Το κοινό μας με την Ισπανία για παράδειγμα είναι η μεγάλη ανάπτυξη
του τουρισμού. Η διαφορά μας είναι ότι η Ισπανία έχει και βιομηχανία˙ δεν
είναι μονοκαλλιέργεια το τουρισμός όπως στη χώρα μας.
Οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί ο τουρισμός, είναι στην μεγάλη τους
πλειοψηφία, χαμηλών δεξιοτήτων και αφορου πρωτίστως το λεγόμενο
τουρισμό μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων.Συνεπώς οι δουλειές για πτυχιούχους που υπάρχουν στην οικονομία μας είναι λίγες. Έτσι περισσεύουν οι πτυχιούχοι που μένουν άνεργοι*.
Η ανεργία των πτυχιούχων σημαίνει ότι ο πτυχιούχος δεν εργάζεται καθόλου˙ ούτε στον τουρισμό ούτε πουθενά αλλού.
Τι θα χρειαζόταν προκειμένου να αντιστραφεί το φαινόμενο, η διαρροή να
γίνει ροή που κυλά προς όλες τις κατευθύνσεις, από την Ελλάδα στο
εξωτερικό και πάλι πίσω στηΕλλάδα;
Ο νόστος κυρίαρχο αίσθημα του Έλληνα δεν κυριαρχεί για την επιστροφή
στην πατρίδα και στην οικογένεια;
Μήπως η κοινωνική και κύρια η οικονομική ανέλιξη αποτελεί το κύριο
ζητούμενο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην ελληνική
οικογένεια, ώστε να μην υπάρχει δεύτερη σκέψη για επανάκαμψη στα
πάτρια εδάφη με λιγότερα οικονομικά οφέλη ;
Η μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι και το μέλλον προοιωνίζεται δυσοίωνο, σε
περίπτωση επιστροφής;
Οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα δεν επιτρέπουν αισιοδοξία καθώς
και το φάσμα της ανεργίας παραμένει ενεργό.
Έρευνα που παρουσιάσε μόλις, πριν δύο μήνες (Αυγουστος 2023) η
«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» με τίτλο «Στάση των Ελλήνων Μεταναστών της
Οικονομικής Κρίσης απέναντι στην Ελλάδα» ανατρέπει όλα όσα
γνωρίζουμε για την έως τώρα ελληνική διασπορά, που έχει νόστο, στέλνει
εμβάσματα, κάνει επενδύσεις.
«Οι Ελληνες που έφυγαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010 δεν θέλουν
να επιστρέψουν στη χώρα, μοιάζουν απογοητευμένοι σε συνδυασμό και με το
τωρινό καλό βιοτικό τους επίπεδο.
Μάλιστα, οι δύο στους τρεις θεωρούν ότι οι Ελληνες που μετανάστευσαν μετά
το 2009 διαφέρουν σημαντικά ως προς τη νοοτροπία από τους συνομηλίκους
τους που παρέμειναν στην Ελλάδα», παρατηρεί στην «Κ» η επιστημονικά
υπεύθυνη του έργου κ. Ρεβέκκα Παιδή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο
Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ
Στον αντίποδα της παραπάνω αντίληψης εξακολουθεί και υφίσταται το
οικογενειακό μοντέλο φιλοξενίας των παιδιών ακόμα και σε μεγάλες ηλικίες.Η
κάλυψη των οικονομικών αναγκών γίνεται μέσα από τη στενή οικογένεια, αλλά και
την ευρύτερη, με τη σύνταξη της γιαγιάς ή του παππού.
Παραμένει δηλαδή η σχέση στενή, έως ασφυκτική, ώστε το πρότυπο
διαπαιδαγώγησης των παιδιών να είναι η συντήρηση σχέσεων εξάρτησης
με την οικογένεια σε οικονομικό επίπεδο, ακόμα και μετά τη δημιουργία νέας
οικογένειας, καθώς τα έσοδα του καινούργιου νοικοκυριού είναι περιορισμένα.
Εντούτοις πέραν των παραπάνω δύο στερεοτύπων που αναφέραμε, εντός
και εκτός συνόρων, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως διαμορφώνεται μία
νέα γενιά, όπου
και τα νεαρά παιδιά μπορούν να αποτελεσουν πρότυπο για τους
συνομηλίκους τους, αλλά και τους νεώτερους. Είναι τα παιδιά που έχουν
διαπαιδαγωγηθεί και μέσα από την οικογένεια και μέσα από το σχολείο, ώστε
να αναγνωρίζουν την αξία της παιδείας που τους παρείχε η χώρα τους σε
όλες τις βαθμίδες: Πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και Πανεπιστήμιο
(τριτοβάθμια).
Καθώς ανέλαβε να τα επιμορφώσει και να τα σπουδάσει σε όλες τις
βαθμίδες. Είναι τα παιδιά τα οποία επίσης έκαναν μεταπτυχιακά στη χώρα
τους σε υψηλό επίπεδο και παρέμεναν να παλέψουν, ώστε να
απορροφηθούν από στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να επισημάνουμε τη διάκριση αρκετών νέων παιδιών
σε διάφορους τομείς του κοινωνικού βίου. Όπως ίσως πιστοποιούν και τα
αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών, όπου νέοι φαίνονται να εκλέγονται
σε αρκετά από τα δημόσια αξιώματα.
Μέχρι στιγμής είναι σε περιορισμένο βαθμό, είναι όμως μια πρώτη ένδειξη ενθαρρυντική που θα πρέπει να τις έχουμε και κατά νου.
Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ίσως και τον νεοεκλεγέντα Δήμαρχο Αθηναίων Χάρη Δούκα, ο οποίος ενώ διακρίνεται στο 2% των Επιστημόνων, με επιρροή παγκοσμίως, εντούτοις ο ίδιος παρέμεινε στη χώρα μας και μέσα από την πορεία του
αξιολογήθηκε και εκλέχθηκε στο υψηλό αξίωμα του Δημάρχου, στον κεντρικότερο Δήμο της χώρας.
Ας κλείσουμε επομένως από μέσα με κάτι θετικό!
ΠΗΓΕΣ:
IΔΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ:https://www.snf.org/el/nea-
istories/istories/antistrefontas-to-fainomeno-tou-brain-drain-stin-ellada/
ΣΕΒ/ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΩΝ:
https://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/Brain_Drain_executive_summ
ary.pdf
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: https://www.kathimerini.gr/society/561819850/i-varia-skia-
toy-brain-drain/
Στράτος Στρατηγάκης https://www.naftemporiki.gr/finance/1507062/i-
anergia-ton-neon-ptychioychon-kai-to-brain-drain/
Παρατηρητής: www.serresparatiritis.gr
