Τα μουσεία και τα ιστορικά κτίρια σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να λάβουν προσαρμοστικά μέτρα για να διατηρήσουν σταθερό το εσωτερικό τους μικροκλίμα.
Εκατομμύρια επισκέπτες έρχονται στην Ελλάδα κάθε χρόνο με σκοπό να γνωρίσουν από κοντά την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της μέσα από τα εκατοντάδες μουσεία και ιστορικά μνημεία.
Και μπορεί η μακρόχρονη ιστορία της χώρας μας να μοιάζει σα να έχει παγώσει στο πέρασμα του χρόνου, τόσο για τους τουρίστες όσο και στους Ελληνες, ωστόσο η άνοδος της θερμοκρασίας απειλεί να… ξεπαγώσει μέρος της.
«Η κλιματική αλλαγή μπορεί να παίξει σημαντικό και πολύ σοβαρό ρόλο, για το εσωτερικό κλίμα των μουσείων», δήλωσε η Ευσταθία Τρίγκα, μετεωρολόγος και διδακτορική φοιτήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, τα τεχνουργήματα μπορούν να διατηρηθούν για χιλιετίες. Επομένως, τα μουσεία πρέπει να διατηρούν αυστηρά ένα σύνολο συγκεκριμένων εσωτερικών συνθηκών, γνωστό ως μικροκλίμα, ώστε να απωθούνται τα παράσιτα, η μούχλα και η πρώιμη φθορά. Οι θερμότερες θερμοκρασίες όμως αναμένεται να δυσκολέψουν τα κτίρια να διατηρήσουν τις ιδανικές συνθήκες για την συντήρηση. Καθώς οι εξωτερικές θερμοκρασίες αυξάνονται, το ίδιο μπορεί να συμβεί στις εσωτερικές θερμοκρασίες ακολούθως.
Επιβλέποντας το μικροκλίμα
Η Τρίγκα και οι συνεργάτες της εξέτασαν προσεκτικότερα τον τρόπο με τον οποίο οι αλλαγές στο εξωτερικό κλίμα επηρεάζουν το μικροκλίμα των εσωτερικών χώρων. Επί ένα χρόνο, εγκατέστησαν αισθητήρες για να συλλέξουν δεδομένα σχετικά με τις εσωτερικές θερμοκρασίες αέρος και τη σχετική υγρασία σε δύο σύγχρονα μουσεία της χώρας μας και μία παλαιοχριστιανική εκκλησία.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία στην Ελλάδα, φιλοξενεί αντικείμενα από την αρχαία Μακεδονία, συμπεριλαμβανομένων των παλαιότερων σωζόμενων χειρογράφων στην Ευρώπη. Το άλλο μουσείο που παρακολουθείται από το πρόγραμμα, το Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών, είναι ένα από τα πιο επισκέψιμα μουσεία στη χώρα μας, με εκθέματα από ένα από τα σημαντικότερα πανελλήνια ιερά και φυσικά την έδρα του περίφημου μαντείου της Πυθίας. Αυτές οι εγκαταστάσεις διαχειρίζονται το μικροκλίμα τους με συστήματα θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (HVAC).
Αντίθετα, η εκκλησία της Παναγίας Αχειροποιήτου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης αποτελεί η ίδια ένα ιστορικό μνημείο, που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα μ.Χ. Το βυζαντινό κτίριο δεν διαθέτει σύστημα ψύξης και βασίζεται σε θερμαντήρες και στα μονωτικά αποτελέσματα της πέτρινης δομής της για να διατηρήσει σταθερή θερμοκρασία.
Και τα τρία κτίρια περιέχουν αναντικατάστατα τεχνουργήματα, πολλά από τα οποία είναι ευαίσθητα στη θερμοκρασία και την υγρασία.
Η μελέτη αποκάλυψε ότι οι εσωτερικές θερμοκρασίες των τριών κτιρίων ακολουθούσαν κατά προσέγγιση τις εξωτερικές θερμοκρασίες καθ′ όλη τη διάρκεια του έτους, αν και τα μουσεία είχαν πιο σταθερές θερμοκρασίες από την εκκλησία.
Το καλοκαίρι, τα μουσεία ήταν πιο δροσερά στο εσωτερικό τους από ό,τι στο εξωτερικό, παραμένοντας κάτω από τους 30°C ακόμη και όταν οι εξωτερικές θερμοκρασίες έφταναν ή και ξεπερνούσαν τους 40°C. Ωστόσο, χωρίς σύστημα HVAC, η εσωτερική θερμοκρασία της αρχαίας εκκλησίας αυξανόταν σχεδόν ταυτόχρονα με τις εξωτερικές θερμοκρασίες, κατά περιόδους πλησιάζοντας τους 35°C.
Αντίθετα με τις τάσεις της θερμοκρασίας, τα σύγχρονα μουσεία έδειξαν μικρή ευαισθησία στην εξωτερική υγρασία και συνήθως είχαν περίπου 20% λιγότερη υγρασία στο εσωτερικό απ′ ό,τι στο εξωτερικό – κάτι πολύ θετικό για τη διατήρηση των εκθεμάτων. Το εσωτερικό της εκκλησίας, ωστόσο, κυμαινόταν σε μόλις 5% λιγότερη υγρασία από τους εξωτερικούς χώρους.
Οι ερευνητές παρουσίασαν τα ευρήματά τους στην Ετήσια Συνάντηση της AGU (Η Αμερικανική Γεωφυσική Ένωση είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός 501 επιστημόνων και ενθουσιωδών της Γης, της Ατμόσφαιρας, των Ωκεανών, της Υδρολογίας, του Διαστήματος και των Πλανητών που περιλαμβάνει 130.000 άτομα) 2023 στο Σαν Φρανσίσκο.
H διατήρηση του μικροκλίματος
Τα δεδομένα υπογραμμίζουν ότι τα δύο μουσεία με συστήματα HVAC θα είναι σε θέση να προστατεύσουν τις συλλογές τους ενόψει της κλιματικής αλλαγής, αλλά η εκκλησία του Αχειροποίητου έχει ξύλινες λεπτομέρειες στην οροφή της και εικόνες 800 ετών που μπορεί να κινδυνεύσουν από ζημιές.
Νομίζω ότι είναι μια πολύ χρήσιμη μελέτη», δήλωσε ο αρχιτέκτονας και ειδικός στο εσωτερικό περιβάλλον Κρίστιαν Φάμπρι του Πανεπιστημίου της Μπολόνια, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα. «Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την αλλαγή του μικροκλίματος στους εσωτερικούς χώρους και να διαχειριστούμε τους σχετικούς κινδύνους», εξήγησε.
