Είναι ίσως για πρώτη φορά μεταπολεμικά που το γεγονός ότι στις ΗΠΑ πρόκειται να γίνουν προεδρικές εκλογές την επόμενη χρονιά δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη διασφάλιση της “οικονομικής” ηρεμίας. Το 2020 είναι μια χρονιά για την οποία οι κεντρικοί τραπεζίτες ανησυχούν πριν καν ξεκινήσει. Η ανησυχία αυτή επιβεβαιώθηκε έμπρακτα από τη συνδυασμένη και ταυτόχρονη παρέμβαση της Fed και της ΕΚΤ με εκατοντάδες δισ. δολάρια και ευρώ σε ελάχιστο χρόνο.
Η μεν Fed προχώρησε σε αλλαγή γραμμής και επαναφορά μεσο-βραχυπρόθεσμων προγραμμάτων “έγχυσης” μισού τρισ. δολ. στις κεφαλαιαγορές στις ΗΠΑ σε διάστημα ενός μηνός, ενώ η ΕΚΤ με μια εσπευσμένη απόφαση από τις 12 Σεπτεμβρίου επανέφερε σε ισχύ προγράμματα παροχής ρευστότητας εκατοντάδων δισ. ευρώ χωρίς πρόβλεψη για χρονοδιάγραμμα λήξης…
Πρόκειται για παρεμβάσεις “απόψυξης” της διατραπεζικής αγοράς, μέσω της αγοράς repos, προκειμένου να απομακρυνθεί η αμεσότητα του κινδύνου επανάληψης του “ατυχήματος” της 15ης Σεπτεμβρίου του 2008, όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers και μαζί της απειλήθηκε η κατάρρευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.
Χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γίνονται εδώ και περίπου δύο μήνες οι παρεμβάσεις αυτές από τις κεντρικές τράπεζες είναι ότι η διατραπεζική αγορά στις ΗΠΑ, στην οποία η Fed διοχετεύει εσπευσμένα μισό τρισ. δολ., έχει ήδη πλεονάζοντα κεφάλαια της τάξης των 1,5 τρισ. δολ…
Τι έχει συμβεί
Η διετία 2018-2019 έχει βάλει στο τραπέζι ένα πρωτοφανές και γεμάτο ερωτηματικά ζήτημα: η οικονομία αλληλοεξαρτάται με τις αγορές ή οι αγορές και η οικονομία εξαρτούν πλέον την επιβίωσή τους από τις κεντρικές τράπεζες;
Η διαπίστωση της μεγάλης ανατροπής που συνέβη μεταξύ 2018 και 2019 δεν αφήνει πολλά περιθώρια για εύκολες απαντήσεις. Και αυτό ξεκαθάρισε σε πρόσφατη ομιλία της από τη Φρανκφούρτη η νέα επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ.
Το 2018 οι κεντρικές τράπεζες, σε ένα περιβάλλον σχετικής εμπιστοσύνης για την πορεία της οικονομίας, είχαν αρχίσει να “αποσύρουν” τον πακτωλό της πλασματικής (λόγω του ότι αυτή είχε παραχθεί μόνο από τα “τυπογραφία” τους) ρευστότητας.
Κάπου εκεί, στα τέλη του 2018, η οικονομία, που “αισθάνθηκε” την απόσυρση των κεφαλαίων, άρχισε να διολισθαίνει με ρυθμούς που έπεισαν τους κεντρικούς τραπεζίτες ότι, αν συνεχίσει η επιστροφή στην κανονικότητα της “απόσυρσης”, αγορές και οικονομία θα αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο κατάρρευσης.
Η αντίδραση ήταν ταχύτερη και από εκείνη της διετίας 2008-2009. Οι κεντρικές τράπεζες “διέκοψαν” την επιστροφή στη νομισματική… κανονικότητα και κινήθηκαν μαζικά σε μια προσπάθεια ανάσχεσης απέναντι στο τσουνάμι που ερχόταν.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS (Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών), μέσα στο 2019 και μετά τη διαπίστωση της επερχόμενης απειλής, δεκαέξι κεντρικές τράπεζες μείωσαν τα επιτόκιά τους και οι πιο πολλές από αυτές –οι ισχυρότερες, μεταξύ των οποίων οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης, των ΗΠΑ, της Κίνας και έμμεσα της Ιαπωνίας– ξεκίνησαν εσπευσμένα προγράμματα “ποσοτικής χαλάρωσης”…
Τα τελευταία στοιχεία καταγράφουν μια κατακόρυφα αυξανόμενα τάση συγκέντρωσης αποθεμάτων χρυσού (η Γερμανία επαναφέρει εσπευσμένα τα αποθέματά της σε γερμανικό έδαφος), αγορές της τάξης των 650 τόνων από κεντρικές τράπεζες (ειδικά από οικονομίες με ευάλωτα νομίσματα), ενώ παράλληλα καταγράφεται απόσυρση και “εξαφάνιση” από τις αγορές δεκάδων τόνων χρυσού από ιδιώτες “επενδυτές”.
Όλοι… ετοιμάζονται για τη στιγμή που τα “αναχώματα” των κεντρικών τραπεζών θα αρχίσουν να παρουσιάζουν τα πρώτα ρήγματα.
Και το 2020 είναι η πρώτη χρονιά που οι αντοχές των “αναχωμάτων” αυτών θα δοκιμαστούν πραγματικά από το “τσουνάμι” που άρχισε να σχηματίζεται στο γύρισμα μεταξύ 2018 και 2019.
